De leuzen waarmee partijen de gemeenteraadsverkiezingen ingaan hebben bijna nooit iets met de gemeente te maken. Dertig procent van de verkiezingsposters draagt zelfs helemaal geen leus. De andere zeventig gaan in overgrote meerderheid over vage, algemene wenselijkheden, liet ik in mijn vorige blogpost zien, maar niet over wat er in de gemeente moet gebeuren. Kan je dan in die politieke tegelwijsheden nog wel enig onderscheid ontdekken, zodat je tenminste op een soort levensbeschouwelijke basis een keus kan maken? Nee, blijkt bij nadere studie. De partijen doen met zoetsappige motto’s hun best om ons te vriend te houden, maar met dat geplease ontnemen ze ons elk houvast om een keus te kunnen maken.
Natuurlijk zijn er wel thema’s te ontdekken in die zoetemelkse pap. Het is alleen een bijna onmogelijke opdracht om die met politieke voorkeuren te verbinden. ‘Verbinden’, goed voorbeeld. Een nogal ongrijpbaar begrip, dat wel iets van warmte en gezamenlijkheid suggereert. Je zou het bij de christelijke partijen verwachten, maar zo eenvoudig is het niet: we treffen inderdaad afdelingen van het CDA (Heemstede) en de Christenunie (Huizen) die willen ‘verbinden’, maar ook de VVD in Stadskanaal (Verbinden? Gewoon. Doen.) ziet er meerwaarde in. De liberalen in Etten-Leur willen graag kracht putten uit verbinding (Verbinden maakt sterk) en zitten daarmee op één lijn met Lokaal Tilburg, iets verderop: Sterk en verbindend! En vergeet tenslotte de PvdA niet, die in Stadskanaal en Borger-Odoorn verbindend wil zijn. In die laatste gemeente deelt ze dat streven dan weer met Gemeentebelangen, dat zichzelf verbindend in de samenleving vindt.
– Samen aan de slag!
Een waardeloos kompas dus, dit begrip ‘verbinden’: iedereen wil het. Hetzelfde lijkt op het eerste gezicht te gelden voor het woord ‘samen’, ook deze verkiezingen weer een topper. In onze steekproef komen we het 35 keer tegen, in alle politieke windrichtingen. Alle richtingen? Nee, er is één partij die geen beroep doet op het samengevoel*: niet helemaal verbazend de VVD, die toch vooral vertrouwt op het particulier initiatief. Daar schemert dus een greintje politiek onderscheid door de leuzencultuur heen. Voor het overige is het samen voor en samen na: de PvdA wil acht keer samen, de Christenunie zes keer, het CDA vijf keer, partijen die onder de naam Gemeentebelangen opereren vier keer en daarnaast is er nog een hele staalkaart aan lokalen die claimen dat ze het niet alleen kunnen. Waaronder, opvallend, Liberaal Wassenaar. Het kàn dus wel, rechts van het midden. We doen een greep: Heemstede maken we samen (PvdA), Leef! Samen! (CDA Heiloo), Samen aan de slag! (Dorpslijst Afferden), Samen Leven (CU/SGP Westland), Samen maken wij een vuist (verrassend: Democratische liberalen Wassenaar) en Gewoon samen doen van Burgerbelangen Enschede, dat daarmee de standaardleus van de VVD (Gewoon doen!) nèt die extra dimensie geeft.
– Naast elkaar, voor elkaar… door elkaar
Het woord ‘elkaar’ is de topscorer in deze steekproef, met 36 verschillende posters: met elkaar, naar elkaar, en vooral voor elkaar. Dat laatste kan ‘voor de ander’ betekenen maar ook ‘met succes volbracht’, de betekenis die een enkele dissidente afdeling van D66 op het oog lijkt te hebben. Die partij doet in deze verkiezingen eigenlijk niet aan leuzen, maar hier en daar zie je toch de claim dat ze ‘goed onderwijs’ en, met enige zelfoverschatting, ‘een goed klimaat’ voor elkaar kan krijgen. De SP lijkt de keus wat de betekenis betreft aan ons over te laten met zijn vaste leus Voor elkaar! Ook hier zien we weer dat partijen die het ideologisch toch moeilijk met elkaar kunnen vinden, met dezelfde leus een beroep op de kiezer doen. Naast de SP komt de Christenunie in Baarn ermee op de proppen (Naast elkaar, voor elkaar) en samen met de SGP in Den Haag en Kraggenburg (Hart voor elkaar). In Leiden hangen socialisten en de christenen zelfs gebroederlijk naast elkaar met exact dezelfde leus Voor elkaar! Ook de PvdA mengt zich in de strijd met Voor elkaar, met elkaar in Zandvoort en Enschede – precies dezelfde leus die het CDA gebruikt in Krimpenerwaard en Castricum. Laatstgenoemde partij heeft hier en daar nog een variant, maar je zou van christendemocraten eigenlijk meer verwachten. Maastricht, toch vanouds een CDA-stad, is wat dat betreft misschien symbolisch: De goddeloze SP roept Voor jezelf, voor Maastricht, voor elkaar, de Maastrichtse Volkspartij komt met de toch wel heel christelijke variant Omzien naar elkaar en het CDA ter plaatse laat zonder leus het thema van de naastenliefde geheel onberoerd.
– De lokale troef
Een subtopper onder de steekwoorden is ‘Lokaal’; ik noemde het al in mijn vorige post. We komen tot 26 keer in onze steekproef, steeds met als functie om de betrokkenheid bij de gemeentelijke politiek te benadrukken. Meestal spelen plaatselijke partijen deze troefkaart, zoals het Tilburgse Burgerinitiatief: Stem plaatselijk, NIET landelijk! Een enkele keer doet ook een landelijke partij als de VVD er een gooi mee naar de kiezersgunst. In Aa en Hunze bijvoorbeeld met Gewoon. Lokaal. En in Stichtse Vecht, waar de liberalen van twee walletjes proberen te eten: Lokale kennis, landelijke kracht! In Alphen aan de Rijn steken twee plaatselijke partijen elkaar naar de kroon met hun lokale betrokkenheid: Rijn Gouwe Lokaal met Stem Lokaal! en Nieuw Elan met Voor lokale daadkracht. Dat laatste woord, daadkracht, zie je ook vaker: Visie en daadkracht (Liberale Partij Maastricht), Betrokken en daadkrachtig (Voerendaal Actief), zelfs Menselijk, betrokken en daadkrachtig (Enschede Anders) en – de kwaliteit ligt in de beperking – Daadkracht! van het Algemeen Ouderenverbond in Schiedam.
– Hart voor je plaats
Een wat meer emotionele variant op de lokale claim is de leus Hart voor [gemeente]. We komen deze 18 keer tegen, als we de partijnamen meetellen en dat zijn er toch alweer zes: Hart voor Katwijk, Hart voor Haarlem, Hart voor Bussum, Naarden en Muiden en zo verder tot en met bij de volgende verkiezingen Hart voor Den Haag, zoals de Groep de Mos zich dan zal noemen. Kijken we naar de leuzen dan komen we, niet onverwacht, ook de hart-claim in alle politieke hoeken tegen: van SGP (1x) en CU (3x) via PvdA (2x) en VVD (1x) naar een clustertje plaatselijke partijen. Ook hier lijkt de boodschap ‘Wij zijn tenminste echt betrokken bij onze gemeente’ of, in het geval van een landelijke partij ‘Denk maar niet dat wij alleen met ons hoofd in Den Haag zitten’. Een enkele keer wordt voor dat doel ook het gebruik van streektaal ingezet: Nao veure Mestreech (PvdA), Vaan en veur Mestreech (Partij voor een Veilig Maastricht), Oan ‘e wind sile (VVD De Friese Meren), Voor jezelf, voor elkaar, voor Knoal (SP Stadskanaal). Natuurlijk is er een vrij omvangrijke restcategorie. Daarin vinden we leuzen als Anders en beter!, Jouw belangen!, Nieuwe energie! of Omdat het werkt! Ze passen niet in een hokje, behalve dan in het grote hok van leuzen waar we helemaal niets mee opschieten als we een keus willen maken tussen de partijen.
– Ophouden met pleasen
We zagen al dat er vrijwel geen leus te ontdekken viel met echte politieke inhoud. En nu zien we ook dat de leuzen waarvoor wèl is gekozen, in grote meerderheid volstrekt willekeurig over de diverse partijen zijn verdeeld: bedoeld om te pleasen en, zo lijkt het, om vooral niks verkeerd te zeggen. Er zou een tombola gehouden kunnen zijn waarbij ze at random over het land en de partijen werden uitgestrooid. Voor elkaar, met elkaar, samen, hart voor de stad, verbonden en betrokken daadkracht – wat maakt het uit, kies maar een partij en zet je kruisje!
Tegen de plaatselijke partijtijgers kan ik eigenlijk maar een ding zeggen: houd op met pleasen, stop met roeren in die kleurloze leuzensoep. Roep iets wat je tot stand wil brengen. En als je dan echt geen politieke leus aandurft, vraag dan eens een communicatiespecialist – een student misschien? – om je te helpen zoeken naar een leus die bij jouw partij hoort en niet bij een andere.
* Partijen als Groen Links en D66 tellen we hier niet mee omdat die in het geheel geen leuzen hebben op de gemeentelijke verkiezingsborden.